صرافی متمرکز یا همون Centralized Exchange که بهش می‌گن CEX، یه بازار دیجیتالیه که توش یه موجودیت یا یه نهاد متمرکز همه چیز رو مدیریت می‌کنه؛ یعنی هم معامله‌ها رو کنترل می‌کنه، هم حساب کاربرا رو زیر نظر داره، هم کیف پول‌هایی که دارایی‌های مردم توش نگهداری می‌شه رو مدیریت می‌کنه. این مدل باعث می‌شه خرید و فروش ارزهای دیجیتال راحت‌تر بشه و به خاطر همینم CEXها بین تازه‌واردهایی که دنبال راحتی هستن خیلی محبوب شدن.
توی این راهنما قراره توضیح داده بشه که اصلاً CEX چیه، از کجا اومده، و چه خوبی‌ها و بدی‌هایی داره. بر خلاف صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXها)، توی CEX کاربر خودش مستقیماً معامله رو انجام نمی‌ده. در واقع، خود صرافیه که معامله رو به‌جای کاربرا انجام می‌ده، هویت افراد رو بررسی می‌کنه، و پول‌ها یا رمزارزها رو تو کیف پول خودش نگه می‌داره.
CEX یا همون صرافی متمرکز، یه پلتفرمه که توش آدم‌ها می‌تونن دارایی‌های دیجیتالی مثل بیت‌کوین یا اتریوم رو معامله کنن. اما به جای این که مستقیماً توی بلاکچین با هم معامله کنن، همه چیز از طریق یه نهاد مرکزی انجام می‌شه. یعنی خود صرافیه که معامله‌ها رو مدیریت می‌کنه، درخواست‌ها رو توی دفتر سفارشات خودش ثبت می‌کنه و با استفاده از سیستم مچینگ یا همون موتور تطبیق سفارش، خریدار و فروشنده رو به هم وصل می‌کنه.
این ساختار باعث می‌شه معامله‌ها سریع‌تر انجام بشن و کار کردن با صرافی هم برای کاربر راحت‌تر باشه. معمولاً این صرافی‌ها یه سری امکانات هم دارن، مثل این که بتونی با پول فیات حسابت رو شارژ کنی، معامله‌هات رو به صورت خودکار انجام بدی، یا از ابزارهای تحلیل تکنیکال استفاده کنی.
اکثر CEXها یه سری قوانین سختگیرانه رو هم اجرا می‌کنن که مربوط به مبارزه با پول‌شویی (AML) و احراز هویت مشتری‌ها (KYC) می‌شه. یعنی معمولاً ازت می‌خوان مدارک هویتی مثل عکس کارت ملی یا پاسپورت آپلود کنی و یه سری اطلاعات شخصی بدی تا بتونی از خدماتشون استفاده کنی و با قوانین نظارتی هماهنگ باشن.
چندتا از صرافی‌های متمرکز معروف هستن که توی بازار رمزارزها حرف اول رو می‌زنن. این صرافی‌ها معمولاً جزو بهترین گزینه‌هایی هستن که می‌شه برای خرید و فروش ارز دیجیتال سراغشون رفت، چون از هر نظر شرایط خوبی دارن.
بینشون، بایننس بیشتر از بقیه به چشم میاد. دلیلش هم اینه که تعداد خیلی زیادی جفت‌ارز برای معامله داره، نقدینگی بالایی ارائه می‌ده، یعنی همیشه خریدار و فروشنده پیدا می‌شه، و کارمزدهاشم نسبت به بقیه صرافی‌ها رقابتی و پایین‌تره.
تاریخچه صرافی‌های متمرکز برمی‌گرده به اوایل زمانی که بیت‌کوین تازه معرفی شده بود. اون موقع معامله‌ها بیشتر توی فروم‌های آنلاین یا به‌صورت معامله‌های مستقیم و شخصی (OTC) انجام می‌شد. اما کم‌کم این روش‌ها جا رو دادن به سایت‌های رسمی خرید و فروش، مثل صرافی معروف Mt. Gox. البته این متمرکز بودن همیشه هم بی‌دردسر نبود؛ مخصوصاً Mt. Gox که یکی از بزرگ‌ترین سرقت‌های تاریخ رمزارز رو تجربه کرد و بخش زیادی از دارایی کاربراش از دست رفت.
بعد از این اتفاق‌ها، نظارت‌های قانونی روی صرافی‌ها بیشتر شد. این باعث شد که صرافی‌ها به فکر تقویت قوانین مربوط به احراز هویت و مبارزه با پول‌شویی بیفتن و امنیت پلتفرماشون رو جدی‌تر بگیرن. با گذشت زمان، امکانات پیشرفته‌تری هم به صرافی‌های متمرکز اضافه شد؛ مثل انواع سفارش‌های حرفه‌ای، معاملات مارجین (که با قرض گرفتن پول معامله می‌کنی)، و استخرهای نقدینگی جهانی که باعث شد این صرافی‌ها امکانات بیشتری برای معامله‌گرها فراهم کنن و به شکل الانشون برسن.
ویژگی‌های اصلی صرافی‌های متمرکز رو می‌شه این‌جوری توضیح داد:
کیف پول‌های امانی: وقتی توی یه CEX ثبت‌نام می‌کنی و حسابت رو شارژ می‌کنی، دارایی‌هات توی کیف پول داخلی خود صرافی نگهداری می‌شه. این باعث می‌شه انجام معامله‌ها راحت‌تر بشه، اما امنیت دارایی‌ها دست خود صرافیه، نه خودت. یعنی باید به صرافی اعتماد کنی که امن نگهشون داره.
فرآیند احراز هویت (KYC): بیشتر صرافی‌های متمرکز ازت می‌خوان مدارک هویتی مثل کارت ملی یا پاسپورت بدی و اطلاعات شخصیت رو وارد کنی. این کار برای اینه که قوانین ضد پول‌شویی (AML) رعایت بشه و مشخص بشه چه کسی داره معامله می‌کنه.
یه نهاد مرکزی که همه چیز رو کنترل می‌کنه: یه تیم یا یه شرکت خاص پشت صرافیه که همه کارها رو مدیریت می‌کنه؛ از دفتر سفارشات گرفته تا سیستم واریز و برداشت و ظاهر سایت یا اپلیکیشن.
تنوع جفت‌ارزها: معمولاً توی این صرافی‌ها می‌تونی هم معامله‌ی رمزارز به رمزارز انجام بدی، هم رمزارز به پول فیات . این تنوع باعث می‌شه نقدینگی بیشتری وجود داشته باشه و معامله راحت‌تر انجام بشه.
انواع سفارش‌های پیشرفته: صرافی‌های متمرکز امکانات بیشتری دارن، مثل سفارش‌گذاری با قیمت مشخص (Limit Order)، گذاشتن حد ضرر (Stop Loss)، و حتی معامله با مارجین که مخصوص تریدرهای حرفه‌ای‌تره.
پشتیبانی مشتری: بیشتر CEXها پشتیبانی ۲۴ ساعته دارن، چه از طریق ارسال تیکت، چه چت آنلاین یا ایمیل، که اگه مشکلی پیش بیاد، بتونی باهاشون تماس بگیری و پیگیری کنی.
مقایسه صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز این‌جوریه:
صرافی‌های متمرکز (CEX)
اینا تحت مدیریت یه شرکت یا تیم مشخص کار می‌کنن. یعنی همه‌چیز، از نگهداری پول و رمزارزهای کاربرا گرفته تا انجام معامله‌ها، توسط همین نهاد مرکزی کنترل می‌شه و بیشتر کارها خارج از بلاکچین انجام می‌شه. توی این صرافی‌ها می‌تونی راحت حسابت رو با پول فیات شارژ کنی، ابزارهای پیشرفته برای معامله‌گری در دسترس داری و به خاطر وجود استخرهای نقدینگی قوی، خرید و فروش سریع و راحت انجام می‌شه.
صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)
برعکس CEXها، صرافی‌های غیرمتمرکز با استفاده از قراردادهای هوشمند کار می‌کنن و معامله‌ها رو به صورت همتا به همتا (کاربر به کاربر) انجام می‌دن. توی DEXها، خودت کنترل کیف پولت و کلیدهای خصوصیت رو داری و نیازی نیست دارایی‌هات رو به جایی بسپری. آزادی بیشتری داری و معمولاً قوانین احراز هویت و محدودیت خاصی وجود نداره. ولی یه نکته اینه که نقدینگی ممکنه کمتر باشه و انجام معامله‌ها نسبت به CEXها یه مقدار کندتر بشه.
مزایا و معایب صرافی‌های متمرکز این‌طوری هستن:
مزایای صرافی‌های متمرکز (CEX)
رابط کاربری ساده و راحت: داشبوردها و نمودارهای واضح دارن که باعث می‌شه حتی اگه تازه‌کار باشی، راحت بتونی معامله کنی.
نقدینگی بالا: چون کاربرای زیادی دارن، سفارش‌ها سریع پر می‌شن و خرید و فروش بدون معطلی انجام می‌شه.
ابزارهای پیشرفته: امکاناتی مثل معاملات مارجین، سفارش‌های استاپ لیمیت و استیکینگ رو در اختیارت می‌ذارن که برای تریدرهای حرفه‌ای کاربرد داره.
پشتیبانی مشتری: معمولاً یه تیم پشتیبانی دارن که ۲۴ ساعته جواب سؤالات و مشکلات مربوط به حساب یا معامله‌هات رو می‌ده.
معایب صرافی‌های متمرکز (CEX)
ریسک نگهداری دارایی: وقتی از یه CEX استفاده می‌کنی، کنترل کلید خصوصی کیف پولت رو از دست می‌دی و باید به صرافی اعتماد کنی که دارایی‌هات رو امن نگه داره.
احتمال هک شدن: چون این صرافی‌ها متمرکز هستن، هدف جذابی برای هکرها به حساب میان و اگه یه حمله بزرگ انجام بشه، ممکنه ضرر زیادی به کاربرا وارد بشه.
محدودیت‌های قانونی: معمولاً باید احراز هویت (KYC) انجام بدی و بعضی وقت‌ها به خاطر قوانین کشورها، ممکنه دسترسی به صرافی برای بعضی افراد محدود بشه.