یونی‌سواپ چیه؟ راهنمای کامل
پروتکل یونی‌سواپ بزرگ‌ترین صرافی غیرمتمرکز برای مبادله توکن‌های ارز دیجیتال روی اتریوم و سایر بلاکچین‌های مطرحه. این پروتکل که در سال ۲۰۱۸ راه‌اندازی شده، به عنوان بزرگ‌ترین و محبوب‌ترین صرافی غیرمتمرکز شناخته می‌شه .
یونی‌سواپ محبوب‌ترین صرافی غیرمتمرکز از نظر حجم معاملات روی اتریوم، بیس (Base)، پالیگان، آربیتروم، زورا، اولنچ، آپتیمیسم، بلاست، ZKsync، سلو و بایننس اسمارت چین محسوب می‌شه.
هایدن آدامز در سال ۲۰۱۸ پروتکل یونی‌سواپ رو ایجاد کرد و بعد از اون، یونی‌سواپ لبز رو تأسیس کرد که بزرگ‌ترین مارکت‌پلیس برای دارایی‌های دیجیتال آنچین، مثل توکن‌های ارز دیجیتال و NFTها، ساخته. مجموعه ابزارهای یونی‌سواپ لبز شامل موارد زیره:
- اپلیکیشن وب یونی‌سواپ: محبوب‌ترین راه برای سواپ کردن روی پروتکل یونی‌سواپ
- کیف پول یونی‌سواپ: یک کیف پول غیرامانی برای تعامل با اپلیکیشن‌های آنچین و امکان سواپ، ارسال و دریافت ارز دیجیتال در ۱۱ شبکه مختلف. این کیف پول به‌صورت اپلیکیشن موبایل برای iOS و اندروید و همچنین افزونه مرورگر برای کروم در دسترسه.
هیچ شرکت یا نهادی کنترل یونی‌سواپ رو در اختیار نداره. این پروتکل توسط دارندگان توکن UNI مدیریت می‌شه و بنیاد یونی‌سواپ بر اون نظارت داره.
پروتکل یونی‌سواپ چیه؟ صرافی غیرمتمرکزی که روی اتریوم ساخته شده
پروتکل یونی‌سواپ یک بازار غیرمتمرکز برای مبادله ارزهای دیجیتال روی بلاکچین اتریومه. این پروتکل به‌عنوان مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند دائمی و غیرقابل ارتقا اجرا می‌شه، یعنی هیچ‌کس کنترلی روی کد اون نداره. کد پروتکل یونی‌سواپ قابل تغییر یا اصلاح نیست و تا زمانی که بلاکچین فعال باشه، اجرا می‌شه؛ حتی اگه یونی‌سواپ لبز از بین بره. هرکسی می‌تونه قراردادهای یونی‌سواپ رو روی هر بلاکچینی اجرا کنه. این پروتکل در حال حاضر روی چندین بلاکچین از جمله اتریوم، بیس (Base)، پالیگان، آربیتروم، زورا، اولنچ، آپتیمیسم، بلاست، ZKsync، سلو و بایننس اسمارت چین فعال شده.
دلیل استفاده از پروتکل یونی‌سواپ چیه؟
۱. سواپ (Swap)
یونی‌سواپ یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) محسوب می‌شه. برخلاف صرافی‌های سنتی، DEXها به کاربران این امکان رو می‌دن که بدون واسطه و بدون اینکه کسی کنترل دارایی‌هاشون رو در اختیار بگیره، توکن‌هاشون رو مبادله کنن. مبادله در یونی‌سواپ کاملاً غیرامانیه، یعنی شما همیشه کنترل دارایی‌هاتون رو دارید و هیچ شخص یا نهادی نمی‌تونه بهشون دست بزنه یا ازشون سوءاستفاده کنه.
۲. تأمین نقدینگی (Providing Liquidity)
نقدینگی به مقدار دارایی‌های موجود برای معامله گفته می‌شه. پروتکل یونی‌سواپ برای تأمین نقدینگی به کاربران خودش متکیه. تأمین‌کنندگان نقدینگی (LPها) کاربرانی هستن که توکن‌های خودشون رو در یک استخر نقدینگی (Liquidity Pool) واریز می‌کنن تا سایر کاربران بتونن با اون‌ها معامله کنن. در ازای این کار، LPها کارمزد معاملاتی که در استخر انجام می‌شه رو دریافت می‌کنن. هرکسی می‌تونه تأمین‌کننده نقدینگی بشه که این موضوع، نحوه مشارکت در بازارهای مالی رو به‌کلی تغییر داده.
پروتکل یونی‌سواپ متن‌باز (Open Source) هست، یعنی کد اون برای همه به‌صورت عمومی در دسترسه و هرکسی می‌تونه اون رو مشاهده کنه.
یونی‌سواپ چطور کار می‌کند؟ آشنایی با بازارسازهای خودکار (AMM)
برخلاف صرافی‌های سنتی که از دفتر سفارشات (Order Book) استفاده می‌کنند و سفارش‌های خرید و فروش را به هم متصل می‌کنند، یونی‌سواپ از یک سیستم بازارساز خودکار (AMM) بهره می‌برد.
AMMها با استفاده از یک الگوریتم ریاضی، قیمت دارایی‌ها را بر اساس میزان عرضه و تقاضا تعیین می‌کنند. این سیستم باعث حذف واسطه‌های متمرکز می‌شود و راهی کارآمد برای خرید و فروش دارایی‌های دیجیتال فراهم می‌کند. در یونی‌سواپ هیچ سیستم مزایده یا دفتر سفارش وجود ندارد؛ بلکه قیمت صرفاً بر اساس میزان نقدینگی موجود در استخر تعیین می‌شود.
وقتی کاربری می‌خواهد یک توکن را با توکن دیگر سواپ کند، مقدار ارز دیجیتالی که قصد مبادله دارد را وارد کرده و در ازای آن، تعدادی توکن دریافت می‌کند. تمام این فرآیند مستقیماً روی بلاکچین انجام می‌شود.
فرمول قیمت‌گذاری در یونی‌سواپ
پروتکل یونی‌سواپ برای تعیین قیمت دارایی‌ها از فرمول حاصل‌ضرب ثابت (Constant Product Formula) استفاده می‌کند:
x×y=kx \times y = k
که در آن:
- x = میزان ذخیره توکن اول در استخر
- y = میزان ذخیره توکن دوم در استخر
- k = مقدار ثابتی که باید بدون تغییر باقی بماند
هر بار که یک توکن از استخر خارج (خرید) می‌شود، باید مقدار متناسبی از توکن دیگر وارد (فروش) شود تا مقدار k ثابت بماند. نسبت توکن‌ها در استخر و این فرمول، در نهایت قیمت هر توکن را تعیین می‌کند.
مثال از نحوه محاسبه قیمت در یونی‌سواپ
فرض کنید که یک استخر نقدینگی دارای ۱۰ ETH و ۱۰۰۰ USDC است. حاصل‌ضرب این دو مقدار برابر با ۱۰,۰۰۰ خواهد بود.
اگر یک کاربر ۱ ETH از این استخر خریداری کند و در ازای آن، USDC پرداخت کند، موجودی استخر تغییر خواهد کرد:
- مقدار ETH در استخر به ۹ کاهش می‌یابد.
- مقدار USDC در استخر افزایش یافته و به ۱۱۱۱.۱۱ USDC می‌رسد.
اما حاصل‌ضرب این دو مقدار همچنان ۱۰,۰۰۰ باقی می‌ماند، که نشان می‌دهد فرمول ثابت حفظ شده است.
قیمت ETH پس از این تراکنش برابر است با:
1111.119=111.11 USDC\frac{1111.11}{9} = 111.11 \text{ USDC}
یعنی قیمت هر ۱ ETH پس از این سواپ، ۱۱۱.۱۱ USDC خواهد بود.
این فرمول باعث می‌شود که قیمت توکن‌ها بر اساس نسبت موجودی آن‌ها در استخر به‌طور خودکار تنظیم شود.
مزایای یونی‌سواپ: غیرمتمرکز بودن، نقدینگی و دسترسی آسان
صرافی‌های غیرمتمرکز (DEXs) مثل پروتکل یونی‌سواپ، در مقایسه با صرافی‌های متمرکز سنتی (CEXs) مزایای متعددی دارن. مزایای اصلی شامل غیرمتمرکز بودن، کنترل کامل کاربر روی دارایی‌ها (Self-Custody)، شفافیت، نقدینگی بهبود‌یافته و دسترسی گسترده‌تر هستن.
غیرمتمرکز بودن و کنترل کامل کاربر روی دارایی‌ها
یکی از مهم‌ترین مزایای پروتکل یونی‌سواپ اینه که کاملاً غیرمتمرکزه. برخلاف نهادهای متمرکزی که صرافی‌های متمرکز رو اداره می‌کنن، پروتکل یونی‌سواپ روی یک شبکه غیرمتمرکز اجرا می‌شه و هیچ نهاد یا شرکتی کنترل این صرافی رو در دست نداره. غیرمتمرکز بودن دو مزیت اصلی داره:
- قراردادهای هوشمند یونی‌سواپ، بعد از اجرا، غیرقابل تغییر هستن. یعنی هیچ‌کس نمی‌تونه قوانین رو عوض کنه.
- دارایی‌های کاربران کاملاً تحت کنترل خودشون باقی می‌مونه. شما همیشه کنترل دارایی‌هاتون رو دارید و هیچ شخص ثالثی نمی‌تونه بهشون دست بزنه یا ازشون سوءاستفاده کنه.
شفافیت (Transparency)
صرافی‌های غیرمتمرکز مثل یونی‌سواپ نسبت به صرافی‌های دیگه شفافیت خیلی بیشتری دارن.
- تمام کدهای یونی‌سواپ متن‌باز (Open Source) هستن و به‌صورت عمومی در دسترس همه قرار دارن.
- پروتکل یونی‌سواپ روی بلاکچین‌های عمومی اجرا می‌شه، جایی که همه تراکنش‌ها و تعاملات قراردادهای هوشمند در یک دفترکل شفاف و غیرقابل تغییر ثبت می‌شن.
- هر کسی می‌تونه این تراکنش‌ها رو مشاهده و بررسی کنه، که این موضوع باعث افزایش شفافیت و اعتماد کاربران می‌شه.
نقدینگی بهبود‌یافته برای سواپ‌های ارزان‌تر
پروتکل یونی‌سواپ می‌تونه نقدینگی بهتری نسبت به صرافی‌های متمرکز ارائه بده.
- با امکان ایجاد و تأمین نقدینگی در استخرهای نقدینگی توسط هر شخص، یونی‌سواپ می‌تونه نقدینگی رو مستقیماً از کاربران تأمین کنه، بدون اینکه نیازی به بازارسازهای سنتی یا دفتر سفارشات داشته باشه.
- این ویژگی باعث می‌شه سواپ‌ها ارزون‌تر بشن و کاربران بتونن توکن‌ها رو با هزینه‌های کمتری مبادله کنن.
دسترسی گسترده‌تر
یکی دیگه از مزایای پروتکل یونی‌سواپ، دسترسی بیشتره.
- هر کسی می‌تونه هر توکنی رو معامله کنه یا برای اون یک بازار ایجاد کنه.
- برخلاف صرافی‌های متمرکز که معمولاً فقط از تعداد محدودی توکن پشتیبانی می‌کنن، یونی‌سواپ به کاربران اجازه می‌ده که توکن‌های متنوع‌تری رو معامله کنن.
- این ویژگی باعث می‌شه که صرافی‌های غیرمتمرکز برای طیف گسترده‌تری از کاربران، از جمله افرادی که به خدمات بانکی سنتی دسترسی ندارن، مناسب‌تر باشن.
چطور از یونی‌سواپ استفاده کنیم؟
هر کسی می‌تونه از پروتکل یونی‌سواپ برای مبادله توکن‌ها استفاده کنه. یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای انجام این کار، استفاده از اپلیکیشن وب یونی‌سواپ هست.
مرحله ۱: ورود به اپلیکیشن وب یونی‌سواپ
به app.uniswap.org برید. این اپلیکیشن وب توسط Uniswap Labs میزبانی و مدیریت می‌شه و یکی از محبوب‌ترین راه‌ها برای انجام مبادلات روی پروتکل یونی‌سواپ محسوب می‌شه.
مرحله ۲: اتصال کیف پول
برای شروع استفاده از یونی‌سواپ، باید کیف پول خودتون رو به پلتفرم متصل کنید. یونی‌سواپ از کیف پول‌های مختلفی پشتیبانی می‌کنه، از جمله:
- Uniswap Wallet
- Metamask
- Coinbase Wallet
- WalletConnect
بعد از اینکه کیف پول رو متصل کردید، می‌تونید شبکه‌ای که می‌خواید روی اون معامله کنید رو انتخاب کنید، مثل اتریوم، پالیگان، آربیتروم، آپتیمیسم و شبکه‌های دیگه.
مرحله ۳: انتخاب توکن‌هایی که می‌خواید معامله کنید
بعد از اتصال کیف پول، می‌تونید توکن‌هایی که قصد معامله دارید رو انتخاب کنید.
- می‌تونید از لیست توکن‌های موجود، توکن موردنظر خودتون رو انتخاب کنید.
- یا به‌صورت مستقیم، آدرس قرارداد توکن موردنظر رو وارد کنید.
همیشه قبل از معامله، تحقیقات لازم رو انجام بدید و مطمئن بشید که توکن موردنظر معتبره.
روی گزینه "Select a token" (انتخاب توکن) کلیک کنید و لیست رو مرور کنید تا توکن موردنظرتون رو پیدا کنید. همچنین می‌تونید با وارد کردن نام توکن یا آدرس قرارداد توکن اون رو جستجو کنید.
مرحله ۴: مقدار موردنظر برای معامله را وارد کنید
بعد از اینکه توکن‌هایی که می‌خواید معامله کنید رو انتخاب کردید، مقدار موردنظر برای معامله رو وارد کنید. شما می‌تونید یک توکن رو با توکن دیگه‌ای بر اساس نرخ تبادل فعلی خریداری یا بفروشید.
همچنین، کارمزد شبکه (Network Fee) که همون هزینه گس (Gas Fee) برای انجام این سواپ هست، به شما نمایش داده می‌شه. اگه با کارمزدهای گس آشنا نیستید، می‌تونید اطلاعات بیشتری درباره اون‌ها مطالعه کنید.
مرحله ۵: بررسی و تأیید سواپ
بعد از اینکه مقدار موردنظر برای معامله رو وارد کردید، مسیریاب خودکار یونی‌سواپ (Auto Router) بهترین قیمت رو پیدا می‌کنه و به‌صورت خودکار مقدار توکنی که دریافت می‌کنید رو محاسبه می‌کنه.
بعد از این مرحله، باید معامله رو تأیید کنید. برای این کار، روی دکمه "Swap" کلیک کنید و تراکنش رو در کیف پول اتریوم خودتون تأیید کنید.
اگر این اولین بار است که این توکن را با پروتکل یونی‌سواپ معامله می‌کنید
اگه این اولین بار باشه که کیف پولتون با پروتکل یونی‌سواپ این توکن رو معامله می‌کنه، باید ابتدا توکن رو تأیید (Approve) کنید. این تأییدیه اضافی یک لایه امنیتی بیشتر برای حفاظت از دارایی‌های شماست.
مرحله ۶: منتظر بمانید تا تراکنش پردازش شود
بعد از اینکه معامله رو تأیید کردید، باید منتظر بمونید تا شبکه اتریوم تراکنش رو پردازش کنه.
- در بیشتر مواقع، سواپ‌ها در عرض چند ثانیه تکمیل می‌شن، اما اگه شبکه شلوغ باشه، ممکنه پردازش بیشتر طول بکشه.